مقدمه
در سال‌های اخیر، سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین مانند اعتبار خصوصی (Private Credit)، املاک و مستغلات و زیرساخت‌ها با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است. به گفته تحلیل‌گران، ارزش بازار این دارایی‌ها به شکل چشمگیری در حال رشد است و در حالی که بسیاری از سرمایه‌گذاران دانش کافی در مورد این دارایی‌ها و سازوکارشان ندارند، توجه آن‌ها را به خود جلب کرده است. این امر باعث می‌شود که ریسک این سرمایه‌گذاری‌ها بالا تلقی شود. در این مقاله، با استناد به نتایج نظرسنجی‌های معتبر و تحلیل‌های جدید، به بررسی علل افزایش علاقه به سرمایه‌گذاری‌های جایگزین و موانع اصلی پیش روی سرمایه‌گذاران پرداخته و راهکارهایی برای گسترش آگاهی و بهبود پذیرش این دارایی‌ها ارائه می‌دهیم.
این مقاله شامل بخش‌های زیر خواهد بود:
- مقدمه‌ای بر دارایی‌های جایگزین و اهمیت آن‌ها
- علل افزایش علاقه‌مندی به سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین
- پیچیدگی‌ها و موانع پیش روی سرمایه‌گذاران در شناخت این دارایی‌ها
- مثال‌های موفق از سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین
- راهکارهای پیشنهادی برای افزایش آگاهی و پذیرش
- نقش تکنولوژی‌های نوین در رشد سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
- پیش‌بینی آینده سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
اهمیت سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
سرمایه‌گذاری‌های جایگزین (Alternative Investments) به دلیل قابلیت بالای تنوع‌بخشی و امکان بازدهی بیشتر، جایگاه ویژه‌ای در سبد سرمایهگذاری پیدا کرده‌اند. این دارایی‌ها می‌توانند ریسک‌های ناشی از نوسانات بازار را کاهش دهند و به همین دلیل به‌عنوان ابزاری برای ایجاد درآمد پایدار در دوران بازنشستگی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در دوران رکود اقتصادی، معمولاً بازارهای سنتی مانند بورس عملکرد رضایت‌بخشی ندارند؛ در حالی که برخی از دارایی‌های جایگزین، مانند املاک و مستغلات و دارایی‌های اعتباری خصوصی (مانند اوراق مشتقه بتا)، با همبستگی کمی که با بازارهای سنتی دارند، کمتر تحت تأثیر افت ارزش‌ها قرار می‌گیرند.
با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های جایگزین، سرمایه‌گذاران می‌توانند توازنی بین دارایی‌های پرنوسان و پایدار ایجاد کنند، که به کاهش ریسک کلی سبد خواهد انجامید. ویژگی‌هایی مانند همبستگی کم با بازارهای سنتی، ثبات نسبی در دوران رکود و قابلیت تنوع‌بخشی بالا، باعث شده‌اند که دارایی‌های جایگزین، به‌ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار، به بخشی مهم از استراتژی‌های مدیریت سرمایهگذاری مدرن تبدیل شوند.
افزایش علاقه‌مندی به سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین
براساس نظرسنجی شرکت Schroders در سال ۲۰۲۴، بیش از یک‌سوم از سرمایه‌گذاران، به ویژه آنهایی که در برنامه‌های بازنشستگی مشارکت دارند، به سرمایهگذاری در دارایی‌های خصوصی علاقه‌مند هستند. این نظرسنجی شامل ۲۰۰۰ سرمایه‌گذار آمریکایی بین سنین ۲۸ تا ۷۹ سال بود که ۷۸۰ نفر از آن‌ها در برنامه‌های بازنشستگی شرکت داشتند. با این حال، نیمی از شرکت‌کنندگان اطلاعات کافی در مورد مزایای افزودن دارایی‌های جایگزین به سبد بازنشستگی خود ندارند. به علاوه، حدود ۶۴ درصد از این افراد این سرمایه‌گذاری‌ها را پرریسک می‌دانند.
پیچیدگی‌ها و موانع پیش روی سرمایه‌گذاران در شناخت این دارایی‌ها
یکی از مهم‌ترین موانع ورود سرمایه‌گذاران به بازار دارایی‌های جایگزین، عدم دانش کافی و پیچیدگی‌های متعدد این دارایی‌ها است. این پیچیدگی‌ها به چند عامل اصلی برمی‌گردند:
فقدان داده‌های عمومی و شفافیت محدود در قیمت‌گذاری
بسیاری از دارایی‌های جایگزین مثل سهام بازار بورس قابل معامله نیستند و برای آن‌ها بازار مشخصی وجود ندارد؛ یعنی اطلاعات قیمت‌گذاری و ارزش‌گذاری آن‌ها در دسترس عموم نیست. این عدم شفافیت، ارزیابی دقیق دارایی‌ها و تصمیم‌گیری آگاهانه را برای سرمایه‌گذاران دشوار می‌کند.
قوانین و مقررات پیچیده
سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین اغلب تحت تأثیر قوانین و مقررات خاصی قرار دارد که در برخی موارد پیچیده و متفاوت از بازارهای سنتی هستند. برای مثال، در برخی کشورها محدودیت‌هایی برای سرمایهگذاری مستقیم در صندوق‌های سهام خصوصی یا املاک بین‌المللی وجود دارد که ممکن است به اخذ مجوزهای خاص یا رعایت استانداردهای خاص مالیاتی نیاز داشته باشد. این موارد می‌توانند فرآیند سرمایهگذاری را زمان‌بر و پرهزینه کنند.
نقدشوندگی پایین
بسیاری از دارایی‌های جایگزین، به ویژه دارایی‌های خصوصی و املاک، نقدشوندگی پایینی دارند. عدم نقدشوندگی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران در مواجهه با بحران‌های مالی یا نیاز فوری به وجه نقد، گزینه‌های محدودتری داشته باشند.
در همین راستا، نظرسنجی شرکت شرودرز در سال ۲۰۲۴ نشان داد که %۵۲ از سرمایه‌گذاران اعلام کردند که نمی‌دانند چگونه ریسک را در سبد سرمایهگذاری خود مدیریت کنند. و همچنین %۵۹ از آن‌ها خواستار دریافت راهنمایی و اطلاعات بیشتری از سوی کارفرمایان خود هستند. این نتایج نشان‌دهنده نیاز گسترده به آموزش و مشاوره در خصوص دارایی‌های جایگزین است تا سرمایه‌گذاران بتوانند با درک بهتری در این حوزه تصمیم‌گیری کنند.
مثال‌های موفق از سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین
در سراسر جهان، صندوق‌های سهام خصوصی و پروژه‌های زیرساختی موفق بسیاری وجود دارند که بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته‌اند. برای مثال، در آمریکا، صندوق‌های سهام خصوصی به‌طور متوسط طی یک دوره ۲۹ ساله، سالانه حدود %۱۱ بازدهی داشته‌اند که این میزان به‌طور قابل توجهی بالاتر از بازدهی سالانه ۶.۹ درصدی شاخص‌های سهامی عمومی در همان دوره است.
در کشورهایی نظیر انگلستان و استرالیا، سرمایه‌گذاری‌های جایگزین در حوزه‌های زیرساختی نیز نتایج چشمگیری داشته‌اند. به‌عنوان مثال، در انگلستان، سرمایهگذاری در پروژه‌های زیرساختی مانند نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر و پروژه‌های حمل‌ونقل، بازدهی سالانه حدود %۱۴.۷ را برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته است.
این نوع سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها بازدهی قابل قبولی داشته‌اند، بلکه به دلیل همبستگی کمتر با بازارهای سنتی، ثبات بیشتری نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده‌اند.
راهکارهای پیشنهادی برای افزایش آگاهی و پذیرش
دب بویدن، رئیس بخش مشارکت تعریف‌شده در شرکت Schroders، بر نیاز به آموزش و بهبود ارتباطات تاکید دارد. او پیشنهاد می‌کند که کارفرمایان از طریق کارگاه‌ها، ابزارهای تعاملی و مشاوره‌های مالی شخصی‌سازی شده، افراد را برای سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین راهنمایی کنند. همچنین، محتوای آموزشی ساده و ویدئوهای توضیحی درباره عملکرد دارایی‌های جایگزین می‌تواند در درک بهتر این دارایی‌ها مؤثر باشد. همکاری با ارائه‌دهندگان برنامه‌های بازنشستگی به منظور ایجاد محتوای هدفمند و قابل فهم درباره دارایی‌های جایگزین نیز اهمیت دارد.
نقش تکنولوژی‌های نوین در رشد سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
تکنولوژی‌های نوین مانند بلاکچین و هوش مصنوعی به توسعه سرمایه‌گذاری‌های جایگزین کمک شایانی کرده‌اند. بلاکچین با ایجاد یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرقابل تغییر، شفافیت معاملات را افزایش می‌دهد. این تکنولوژی با ذخیره دائمی تمام تراکنش‌ها و سوابق، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به اطلاعات جامع و بدون واسطه‌ای از تاریخچه تراکنش‌ها دسترسی داشته باشند. این شفافیت باعث می‌شود که تراکنش‌ها به راحتی قابل پیگیری باشند و خطر تقلب و دستکاری در اطلاعات به حداقل برسد، که در نتیجه امنیت سرمایه‌گذاری‌ها را ارتقا می‌دهد.
پلتفرم‌های سرمایهگذاری جمعی (crowdfunding) نیز به عنوان یکی از ابزارهای مدرن، امکان ورود سرمایه‌گذاران خرد به پروژه‌های سرمایه‌گذاری‌های جایگزین را فراهم کرده‌اند. این تکنولوژی‌ها دسترسی به اطلاعات دقیق‌تر و امکان ارزیابی بهتر ریسک‌ها را فراهم می‌کنند و به سرمایه‌گذاران خرد این اجازه را می‌دهند که با سرمایه‌های کوچک در پروژه‌های متنوعی مشارکت کنند.
پیش‌بینی آینده سرمایه‌گذاری‌های جایگزین
با توجه به افزایش توجه جهانی به مسائل تغییرات اقلیمی و توسعه پایدار، انتظار می‌رود که در آینده، سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین در حوزه‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های سبز، و فناوری‌های کاهش‌دهنده آلودگی افزایش یابد. تقاضای بیشتر برای پروژه‌های کربن‌زدایی و سرمایهگذاری در بخش‌های سازگار با محیط زیست، موجب شده است که این حوزه‌ها به یکی از فرصت‌های جذاب برای آینده تبدیل شوند.
همچنین، تغییرات اجتماعی و تحول دیجیتال بر استراتژی‌های سرمایهگذاری تأثیر قابل توجهی خواهند گذاشت. ظهور تکنولوژی‌هایی مثل بلاکچین و هوش مصنوعی، ابزارهای جدیدی برای تحلیل ریسک و شفافیت مالی فراهم کرده است که می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران کمک کند. به‌ویژه، تکنولوژی بلاکچین با افزایش شفافیت و قابلیت پیگیری، امنیت بیشتری برای سرمایهگذاری در دارایی‌های جایگزین فراهم کرده است.
منابع